رادیاتور یا شوفاژ یکی از متداول‌ترین و کارآمدترین تجهیزات گرمایشی در ساختمان‌هاست که وظیفه دارد گرمای تولید شده توسط دیگ یا پکیج را از طریق آب گرم به محیط منتقل کند یا بصورت مستقیم با برق کار میکند و محیط را گرم می‌نماید. رادیاتور در فصل زمستان، به‌خصوص در آپارتمان‌ها، ادارات و خانه‌های شهری، نقش بسیار مهمی در تامین آسایش حرارتی ایفا میکند.
رادیاتورها که نوعی مبدل حرارتی هستند معمولا با استفاده از انتقال حرارت از آب گرم به هوا کار می‌کنند. آب گرم داخل لوله‌های سیستم حرارت مرکزی حرکت کرده و وارد سیستم می‌شود. سپس پره‌ها یا سطح رادیاتور گرما را به محیط منتقل می‌کنند. در برخی مدل‌ها مانند مدل برقی، گرمایش مستقیما از طریق المنت یا سیستم‌های برقی انجام می‌گیرد. رادیاتورها از جنس‌های مختلفی مانند چدن، آلومینیوم، فولاد و … ساخته می‌شوند و شکل‌های ظاهری متفاوتی هم دارند مثلا پنلی، پره ای، قزنیزی و ….
توجه داشته باشید که استفاده از رادیاتورها فقط در شرایطی توصیه می‌شود که فاصله کف تا سقف محل مورد نظر حداکثر 3 متر باشد چرا که در صورت بلندتر بودن سقف، هوای گرم زیر سقف تجمع می‌یابد و دیگر گرمایش محیط بصورت مطلوب انجام نمی‌شود. در این شرایط توصیه می‌شود از وسایل گرمایشی دمنده مانند فن کوئل، یونیت هیتر و … استفاده نمایید.
مکانیزم عملکرد رادیاتور ساده اما کارآمد است. در سیستم‌های شوفاژ، آب گرم شده توسط پکیج یا موتورخانه وارد لوله‌ها شده و سپس بوسیله‌پمپ به درون رادیاتورها رانده می‌شود. پره‌ها یا سطح، گرما را به محیط منتقل کرده و هوا به‌صورت طبیعی در فضا به گردش درمی‌آید. در مدل‌های برقی نیز به جای آب گرم، المنت‌های حرارتی روغن داخل رادیاتور را گرم می‌کنند و روغن داغ سطح فلزی رادیاتور برقی را گرم کرده و در نهایت آن گرما به محیط منتقل می‌شود.
رادیاتور توانایی کنترل دقیق رطوبت و دمای اتاق را ندارد و در صورتیکه نیاز به کنترل دقیق این آیتم‌ها باشد مثلا در محیط‌های آزمایشگاهی، باید از سیستم‌های دقیقتری استفاده نمود.
رادیاتور یا شوفاژ بعنوان یک تجهیزگرمایشی در ساختمان‌ها بکار می‌رود که وظیفه انتقال حرارت از موتورخانه یا پکیج را به فضای داخلی دارد. انتخاب رادیاتور مناسب می‌تواند تأثیر مستقیمی بر مصرف انرژی، راحتی و دکوراسیون داخلی خانه داشته باشد. بطور کلی رادیاتور را میتوان از لحاظ ظاهر یا جنس دسته بندی نمود. از لحاظ شکل ظاهری انواع رادیاتور عبارتند از:
اگر بخواهیم رادیاتورها را از لحاظ جنس دسته بندی کنیم میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
در ادامه متن به معرفی انواع رادیاتور پرداخته و مزایا و معایب هر کدام را بررسی می‌کنیم و سپس محاسبات سرانگشتی برای تعیین ظرفیت رادیاتور را شرح می‌دهیم. در نظر داشته باشید که انتخاب نوع سیستم گرمایشی مناسب، یکی از اصول مهم فراهم نمودن آسایش محیط است، لذا باید این امر مهم توسط کارشناسان متخصص صورت پذیرد. در صورتیکه نیاز به راهنمای و مشاوره تخصصی در مورد انتخاب رادیاتور مناسب دارید، می‌توانید با کارشناسان تاسیسات پیمان تماس حاصل نمایید.
رادیاتور پره ای آلومینیومی یکی از پرکاربردترین انواع رادیاتور در ایران است. جنس آلومینیوم رسانایی حرارتی بالایی دارد و همین موضوع باعث می‌شود انتقال گرما در این مدل‌ها سریع و یکنواخت باشد. این رادیاتورها بصورت پره ای نصب می‌شوند که هر چه تعداد پره‌ها بالاتر باشد، ظرفیت آن افزایش می‌یابد.
ویژگی‌ها
مزایا
رادیاتور پنلی یا فولادی پنلی، نسل جدیدی از رادیاتورهاست که به صورت یکپارچه از ورق فولادی ساخته می‌شود و با رنگ اندود می‌شود. این نوع رادیاتور به دلیل طراحی مدرن و انتقال حرارت یکنواخت، محبوبیت زیادی پیدا کرده است. رادیاتور پنلی را میتوان با سیستم موتورخانه و یا پکیج نصب نمود و این نوع یکی از مقاوم ترین سیستم‌های گرمایشی می‌باشد. البته در صورت آسیب دیدن پنل، باید این قسمت به صورت کلی تعویض گردد و نمی‌توان مانند مدل پره ای، بخشی از آن را تعمیر یا تعویض نمود.
ویژگی‌ها
مزایا
رادیاتور قرنیزی یکی از مدل‌های جدید است که به صورت قرنیز در پایین دیوار نصب می‌شود و فضای خانه را اشغال نمی‌کند. در رادیاتور قرنیزی، لوله‌های گرمایشی از درون قرنیز عبور میکند و گرمایش محیط و کف ساختمان را فراهم میکند. از رادیاتورهای قرنیزی در ساختمان‌های مختلف تجاری و مسکونی استفاده می‌شود.
ویژگی‌ها
مزایا
رادیاتور برقی بدون نیاز به سیستم موتورخانه یا پکیج، تنها با اتصال به برق کار میکند. این مدل در مکان‌هایی که امکان دسترسی به گاز وجود ندارد یا به گرمایش سریع و قابل حمل نیاز است، گزینه‌ای عالی محسوب می‌شود. در رادیاتور برقی المنت‌ها داغ می‌شود و روغن درون رادیاتور را به حرکت در می‌آورد و انتقال حرارت از روغن به بدنه و سپس به محیط صورت می‌گیرد. رادیاتور برقی در چندین مدل و ظرفیت تولید می‌شود. از این مبدل‌ها معمولا وقتی گاز شهری در دسترس نباشد یا فشار گاز کم باشد و همینطور زمانی که مصرف برق اقتصادی تر است، میتوان استفاده نمود.
ویژگی‌ها
مزایا
رادیاتور شیشه ای یکی از جدیدترین مدل‌هاست. این مدل با شیشه‌های مقاوم و نشکن ساخته می‌شود و بیشتر جنبه دکوراتیو دارد. از رادیاتور شیشه ای میتوان در ساختمان‌های مختلف با سیستم گرمایشی موتورخانه و … استفاده نمود. رادیاتور شیشه ای در طرح‌ها و رنگ‌های مختلف طراحی می‌شود و میتوان آن را بعنوان قاب عکس در اتاق قرار داد.
ویژگی‌ها
مزایا
رادیاتور حوله خشک کن مناسب استفاده در محیط‌های مرطوبی مانند حمام، استخر و سرویس‌های بهداشتی می‌باشد. این رادیاتور علاوه بر گرمایش محیط، به‌عنوان وسیله‌ای برای خشک کردن حوله یا لباس هم کاربرد دارد. حوله خشک کن در ابعاد مختلفی ساخته می‌شود و معمولا روی دیوار نصب می‌گردد. این رادیاتورها از جنس استیل، آلومینیوم، چدن ، فولاد و … ساخته می‌شود. حوله خشک کن معمولا در سه سایز 10، 14 و 20 لوله تولید می‌شود.
ویژگی‌ها
مزایا
رادیاتور فولادی از ورق فولادی ساخته می‌شد و جزو قدیمی‌ترین سیستم‌های گرمایش هستند. در خانه‌های قدیمی و بعنوان اولین رادیاتورها بکار می‌رفتند و سیستم کار آنها مانند مدل‌های شوفاژ امروزی بوده با این تفاوت که ظاهر زیبایی نداشتند، وزن آنها بسیار سنگین بود و احتمال زنگ زدگی و آسیب دیدن بدنه آنها از رادیاتورهای امروزی به مراتب بیشتر بوده است.
ویژگی‌ها
مزایا
مزیت پنلی نسبت به آلومینیومی: ظاهر مدرن‌تر، قیمت پایین‌تر، انتقال حرارت یکنواخت.
مزیت آلومینیومی نسبت به فولادی: ضریب حرارتی بالاتر، سبک‌تر، مقاوم‌تر در برابر خوردگی، امکان افزایش یا کاهش پره.
مزیت برقی: مناسب مکان‌هایی که سیستم موتورخانه یا پکیج و لوله کشی ندارند و به گرمایش سریع نیاز دارند.
مزیت حوله‌ای: دو کاربردی بودن و بهبود بهداشت حمام.
مزیت قرنیزی: اشغال نکردن فضا و گرمایش یکنواخت.
مزیت شیشه‌ای: ظاهر لوکس و دکوراتیو.
یکی از مهمترین دغدغه‌ها هنگام خرید رادیاتور، انتخاب ظرفیت مناسب است. مدل پره‌ای آلومینیومی به دلیل انعطاف‌پذیری در تعداد پره‌ها، بسیار پرطرفدار است. هر پره آلومینیومی (در صورتی که طول پره 8 سانتی متر باشد) معمولاً توان گرمایشی بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ وات دارد. برای محاسبه تعداد پره‌ها باید عوامل زیر را در نظر گرفت:
متراژ فضا: به طور میانگین برای هر متر مربع، حدود ۹۰ تا ۱۱۰ وات گرمایش نیاز است.
نوع عایق ساختمان: در ساختمان‌های قدیمی یا با پنجره‌های معمولی، ظرفیت بیشتری باید لحاظ شود.
منطقه آب و هوایی: در مناطق سردسیر مانند تبریز یا اردبیل، ظرفیت بالاتری نسبت به تهران یا شیراز لازم است.
از فرمول زیر میتوان بطور تقریبی برای به دست آوردن تعداد پره رادیاتور آلومینیومی در شهری مانند تهران و برای منزلی با عایق بندی مناسب استفاده نمود:
میزان بار حرارتی کل = متراژ محیط (متر مربع) * بار حرارتی (متر مربع/ساعت)
تعداد پره رادیاتور = میزان بار حرارتی کل / توان حرارتی هر پره
مثال محاسبه
برای اتاقی ۱۵ متری در تهران:
۱۵ × ۱۰۰ وات = ۱۵۰۰ وات نیاز گرمایی.
اگر هر پره 130 وات توان داشته باشد، حدود ۱۲ پره کافی است.
رادیاتورهای پنلی فولادی به صورت یکپارچه تولید می‌شوند و امکان تغییر در تعداد پره ندارند. ظرفیت گرمایی آنها به طول و ارتفاع پنل بستگی دارد. به طور معمول:
یک متر رادیاتور پنلی فولادی (با ارتفاع ۶۰ سانتی‌متر) حدود 1700 تا 1800 وات گرمایش تولید میکند.
برای محاسبه، باید مشابه مدل آلومینیومی، نیاز اتاق بر اساس متراژ تعیین شود و سپس طول پنل انتخاب گردد. بطور تقریبی میتوان از فرمول زیر استفاده نمود:
طول رادیاتور پنلی مورد نیاز = 1750/ (متراژ اتاق مورد نظر *130)
رادیاتور شوفاژ به کمک آب گرم تولیدی در دیگ شوفاژخانه یا پکیج دیواری کار میکند. فرآیند آن به این صورت است:
آب در پکیج یا موتورخانه گرم می‌شود.
آب گرم از طریق لوله‌کشی به داخل رادیاتور منتقل می‌گردد.
گرما از سطح بصورت جابجایی به هوا منتقل می‌شود.
هوا در اثر جریان همرفت طبیعی در اتاق گردش پیدا میکند و گرمایش یکنواخت ایجاد می‌شود.
دمای آب گرم درون رادیاتور کاهش می‌یابد و از طریق مدار برگشت به موتورخانه هدایت می‌شود و مجدد گرم می‌گردد.
این سیستم نسبت به بخاری گازی یا برقی ایمنی بالاتری دارد و مصرف انرژی آن بهینه‌تر است. چون آتش و برق در اطاق نیست.
همانطور که در ابتدای متن ذکر شد استفاده از رادیاتور در فضاهایی با ارتفاع سقف کمتر از سه متر امکان پذیر است و در صورتیکه سقف بلندتر از 3 متر باشد باید از سایر سیستم‌های گرمایشی مانند هواساز، فن کوئل و … استفاده نمود. انتخاب محل نصب رادیاتور اهمیت زیادی در بازده حرارتی دارد. توصیه‌های کلیدی عبارتند از:
قیمت رادیاتور بسته به نوع، جنس و برند متفاوت است. چند عامل مهم در تعیین قیمت رادیاتور وجود دارد:
شوفاژ یا رادیاتور سیستم گرمایشی است که بوسیله پکیج یا موتورخانه محیط را گرم می‌نماید. البته رادیاتور برقی بدون نیاز به لوله کشی و سیستم موتورخانه مرکزی و تنها با استفاده از برق می‌تواند گرمایش محیط را فراهم کند.
رادیاتور آلومینیومی طول عمر بیشتری دارد و در برابر زنگ‌زدگی مقاوم است، اما مدل پنلی قیمت پایین‌تر و بازده حرارتی بالاتری دارد. از لحاظ ظاهری رادیاتور پنلی خواهان بیشتری دارد و جز مدل‌های جدیدتر محسوب می‌گردد.
زیر پنجره‌ها یا نزدیک دیوارهای خارجی، چون جلوی ورود هوای سرد را می‌گیرد.
بله، این یکی از مزایای مهم رادیاتور آلومینیومی است. با اضافه کردن پره‌ها میتوان ظرفیت گرمایشی محیط را افزایش داد. افزودن پره‌ها را میتوان در محیط منزل انجام داد. این امر مهمترین مزیت رادیاتور پره ای به پنلی می‌باشد.
رادیاتور شیشه‌ای علاوه بر زیبایی، کارایی نسبتا مناسبی دارد اما قیمت آن نسبت به مدل‌های دیگر بالاتر است.
بله، رادیاتور برقی به دلیل استفاده مستقیم از برق هزینه بالایی در قبض برق ایجاد میکند، اما برای فضاهای کوچک یا مواقع اضطراری که لوله کشی یا موتورخانه و پکیج وجود ندارد، کاربردی است.
وقتی قسمتی از رادیاتور گرم و قسمت دیگر سرد باشد، معمولاً نیاز به هواگیری دارد. بصورت معمول در ابتدای فصل سرما هواگیری انجام می‌دهند تا راندمان سیستم شوفاژ کاهش نیابد.
خیر، چون فولاد در برابر رطوبت مقاومت کمی دارد و ممکن است دچار زنگ‌زدگی شود. در مناطق شمالی ایران، جنس آلومینیومی انتخاب بهتری است.
برندهایی مانند ایران رادیاتور، بوتان، گرم ایران، لورچ و …. جز پرفروش‌ترین برندهای داخلی هستند.
با سرویس دوره‌ای پکیج یا موتورخانه، استفاده از آب تصفیه‌شده، نصب صحیح و هواگیری منظم میتوان عمر سیستم شوفاژ را افزایش داد.
